Aanstellingskeuring: wat mag wel en niet?

HR-professionals weten natuurlijk wel dat de gezondheid van een kandidaat tijdens de sollicitatieprocedure geen rol mag spelen. Vragen hierover zijn taboe, net als vragen over zwangerschap of een eventuele kinderwens. Maar hoe zit het nou ook al weer met die aanstellingskeuring?

Wet op de medische keuring (Wmk)
Een groot aantal werknemers en werkgevers denkt dat een medische keuring als sluitstuk van een sollicitatieprocedure altijd mag, of alleen niet als de betrokken sollicitant daartegen bezwaar heeft. Maar de Wet op de medische keuringen (Wmk), die sinds 1998 geldt, stelt strenge regels aan het medisch keuren van sollicitanten. De basisregel is dat een dergelijke keuring niet is toegestaan. Het mag wél als een specifieke functie bepaalde risico’s kent voor de gezondheid of de veiligheid van de medewerker, of zijn directe omgeving. Daarbij moet eerst ook nog worden bekeken of de veiligheidsrisico’s niet met andere maatregelen kunnen worden ondervangen. Sinds oktober 2012 is in de regels expliciet duidelijk gemaakt dat de werkgever tijdens een sollicitatieprocedure geen vragen mag stellen over gezondheid en ziekte van de sollicitant.

Recht op een second opinion
De Arbowet is in 2017 op 10 punten gewijzigd. Eén van die wijzigingen is dat de werknemer het recht krijgt op een second opinion, waarvoor een tweede bedrijfsarts mag worden geconsulteerd. Dit recht op second opinion gaat onder meer gelden voor de aanstellingskeuring en de PAGO.

Hoofdpunten aanstellingskeuringen
Voor veruit de meeste functies heeft de wetgever een aanstellingskeuring verboden. Maar soms is deze medische keuring bij aanvang van het dienstverband wel aangewezen, voornamelijk bij gevaarlijk werk. Denk daarbij bijvoorbeeld aan werken met perslucht (bijvoorbeeld duikers), maar ook brandweermensen, piloten, politieagenten of beroepsmilitairen. Er is dan sprake van speciale functie-eisen. In deze gevallen dient de werkgever met de volgende hoofdpunten rekening te houden:

1. De bedrijfsarts doet de keuring alleen als voor de functie bijzondere eisen gelden op het punt van de medische geschiktheid, omdat de (aanstaande) werknemer of collega’s gezondheidsrisico’s zouden kunnen lopen.
2. Als de risico’s op een andere gebruikelijke manier gereduceerd kunnen worden, mag niet worden gekeurd.
3. De werkgever moet de keuringseisen schriftelijk vastleggen, waarbij hij eerst advies aan de bedrijfsarts moet vragen. De keuringseisen moeten vóóraf aan de sollicitant worden uitgereikt.
4. De keuring gebeurt aan het einde van de sollicitatieprocedure.
5. Als de werkgever een sollicitant medisch wil keuren, moet hij dat in de wervingsprocedure vermelden.
6. De bedrijfsarts mag alleen medische vragen stellen die relevant zijn voor de vervulling van de functie. Vragen (ook indirect) over zwangerschap zijn verboden.
7. Het advies van de bedrijfsarts vermeldt alleen of de sollicitant geschikt is. Het is niet toegestaan om een kandidaat te selecteren die ‘het gezondst’ zou zijn.
8. De gekeurde kan een klacht indienen over de gang van zaken en de uitkomst van de keuring bij de Commissie klachtenbehandeling aanstellingskeuringen (CKA) van de SER.

Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO)
Organisaties mogen nog steeds Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO) voor hun werknemers aanbieden. Een PAGO is geen keuring, maar een gezondheidsonderzoek waarmee arbeidsrisico’s beperkt kunnen worden. Deelname aan de PAGO is vrijwillig. De bedrijfsarts/Arbodienst voert de PAGO uit. Enkel met toestemming van de werknemer kunnen de uitkomsten (beperkt) worden gedeeld met de werkgever.

Instemmingsrecht OR
De ondernemingsraad heeft instemmingsrecht op het wijzigen, vaststellen of intrekken van het aanstellingskeuringenbeleid (artikel 27 lid 1d en e WOR). Sinds oktober 2012 heeft de OR ook het recht een klacht over aanstellingskeuringen in de dienen. Verder heeft de OR instemmingsrecht op de inhoud en periodiciteit van het PAGO-onderzoek (artikel 27 lid 1d WOR).